Frank Farrelly i Jaap Hollander w rozmowie o prowokatywności
Czym jest Terapia Prowokatywna?
Terapia prowokatywna jest unikalnym podejściem w dziedzinie psychoterapii, które zyskuje na znaczeniu w kontekście zdrowia psychicznego. Metoda ta, opracowana przez Franka Farrelly’ego w latach 60. XX wieku, polega na zastosowaniu prowokatywności jako narzędzia terapeutycznego. Ma na celu wywołanie głębokiej refleksji u pacjenta i zachęcenie go do zmiany wzorców myślenia i działania – z destrukcyjnych na nowe: wspierające i rozwojowe dla niego.
Frank Farrelly rozwijał metodę pod okiem Carla Rogersa, twórcy terapii skoncentrowanej na kliencie. Metoda ta leży u podstaw Terapii Prowokatywnej, w dużej mierze definiując to, jaką motywację i nastawienie musi mieć praktyk tej metody przystępując do pracy z drugim człowiekiem.
Terapia Prowokatywna opiera się na trzech głównych filarach: życzliwości, humorze i wyzwaniu. W ProvoLab dodajemy do nich jeszcze dwa elementy orbitujące wokół: uważność i ciekawość (w zgodzie z definicją metody jaką propaguje Fundacja Provocare).
Terapeuta Prowokatywny wciela się w rolę „adwokata diabła”, pozornie popierając negatywne przekonania i postawy klienta. W humorystyczny sposób wyolbrzymia obraz świata klienta, aby ten mógł dostrzec irracjonalność swoich przekonań i zachowań.
Celem takiego podejścia jest:
- zmiana perspektywy myślenia, odczuwania lub/i reagowania na dany bodziec
- uświadomienie klientowi, że istnieją inne możliwości
Wzbudzone w interakcji między terapeutą a klientem emocje prowadzą do zmiany odczuwania i postrzegania tematu przez klienta, a tym samym zmiany wagi i intensywności problemu. W rezultacie w kliencie wyzwolone zostaje poczucia sprawstwa, wpływu i możliwości.
Frank Farrelly i jego mądrość
Frank Farrelly, amerykański psychoterapeuta, jest uznawany za twórcę terapii prowokatywnej. Jego podejście wyrosło z niezadowolenia z tradycyjnych modeli terapeutycznych, które często były postrzegane jako zbyt pasywne i pozbawione dynamiczności. Farrelly pragnął stworzyć metodę, która zachęcałaby pacjentów do aktywnego uczestnictwa i samodzielnego poszukiwania rozwiązań swoich problemów.
Był on pionierem w stosowaniu humoru oraz bezpośredniej konfrontacji, jako narzędzi terapeutycznych. Jego podejście było w tamtych czasach nowatorskie i otworzyło drzwi dla nowoczesnego myślenia o terapii, jako aktywnym procesie angażującym obie strony relacji terapeutycznej. Dzięki jego pracy terapia prowokatywna stała się wartościowym narzędziem wspierającym zdrowie psychiczne wielu osób na całym świecie.
Filary Terapii Prowokatywnej
Życzliwość
- akceptację człowieka, jako jedynej w swoim rodzaju indywidualnej całości
- nastawienie na kontakt i żywą interakcję pomiędzy terapeutą i klientem
- szacunek względem osoby i jej doświadczeń, wyrażający się poprzez otwartą komunikację (werbalną i niewerbalną) bezpośrednią lub/i pośrednią
- przyjęcie i danie klientowi prawa do jego wolnej woli niezależnie od decyzji i wyborów jakich dokona, przy jednoczesnym zachowaniu sobie prawa (przez terapeutę) do pokazania klientowi w przerysowaniu (absurdzie, paradoksie, teatralności, itp) możliwych konsekwencji jego działań - korzyści czy też niebezpieczeństw.
Humor
- humor jest efektem interakcji między terapeutą a klientem, a nie podstawą metody
- przejawia się w trakcie sesji w różnych formach (odsłonach) – przerysowania, absurdu, groteski, paradoksu, żartu sytuacyjnego i humoru kontekstowego
- nieodzownym elementem jest tu improwizacja, praca dramą i ciałem.
Wyzwanie
- aktywne pobudzanie osoby do spojrzenia na siebie i swoje życie z różnych perspektyw i kontekstów
- wyzwalanie energii ukrytej za ograniczającymi przekonaniami i działaniami reprezentowanymi przez klienta w stosunku do samego siebie i innych
- budowanie motywacji do doświadczania i działania w sposób nowy dla niego
- wywalanie nowych odczuć i emocji wobec siebie, sytuacji lub osób będących z nim w interakcji.
Uważność
Na osobę, na siebie i na to co dzieje się pomiędzy w procesie budowania kontaktu, komunikacji i interakcji.
Ciekawość
Tego co się zadzieje, gdy… jak zareaguje, co się zmieni, gdy… ciekawość mechaniki, a nie treści.
Korzyści i efekty Terapii Prowokatywnej:
- wzrost samoświadomości (w tym samoakceptacji)
- zmiana negatywnych zachowań
- wzrost poczucia własnej wartości
- rozwój umiejętności otwartej komunikacji
- większa odwaga bycia autentycznymi
- wzrost odporności psychicznej
- nabycie dystansu do siebie i swoich problemów
- wzrost motywacji do działania
- wzrost zaangażowania w życie i relacje
- zbudowanie odwagi, by realistycznie doświadczać rzeczywistości i emocji
- rozwój kreatywnego myślenia i elastyczności działania
- wzrost odporności psychicznej i poczucia sprawstwa
Rola terapeuty prowokatywnego w procesie wsparcia
Być jako „adwokat diabła”
Terapia prowokatywna opiera się na niezwykłej roli terapeuty, który wchodzi w buty „adwokata diabła”. Praktykujący celowo podważa przekonania klienta, zachęcając go do obrony własnych stanowisk. Dzięki temu klient zyskuje większą świadomość i pewność swoich przekonań oraz odkrywa absurdalność przekonań ograniczających go.
Konfrontować klienta z jego negatywnymi przekonaniami
Podczas sesji terapeuta konfrontuje klienta z jego negatywnymi myślami i wzorcami zachowań. Zasada polega na tym, by poprzez wyolbrzymienie tych przekonań, ukazać ich nielogiczność i szkodliwość. Ta metoda pozwala klientowi dostrzec alternatywne drogi myślenia i działania.
Używać humor, absurd i paradoksu w pracy z klientem
Humor i ironia są jednymi z istotnych narzędzi terapii prowokatywnej. Poprzez zabawne i często przesadne podejście, terapeuta łamie bariery emocjonalne, pomagając klientowi spojrzeć na swoje problemy z dystansem. Taka lekka forma interakcji sprzyja otwartości i gotowości do zmian, co czyni proces terapeutyczny bardziej efektywnym.